પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરનું નિર્માણ અને કાર્ય
13.25 લાખ રોપાઓ, વૃક્ષોના વાવેતરથી હવાને શુદ્ધ રાખવાની કવાયત, STPમાં ગંદા પાણીના ટેકનીકલી નિકાલની વ્યવસ્થા
પ્લાસ્ટિકની દરેક વસ્તુનું કાયદાકીય રીતે નિકાલ કરવાનું ઉત્તમ આયોજન

પ્રમુખસ્વામી મહારાજ શતાબ્દી મહોત્સવ નગર સંપૂર્ણ ઇકો-ફ્રેન્ડલી
પ્રમુખસ્વામી મહારાજની જીવન ભાવના : પ્રકૃતિ અને પર્યાવરણ સાથે સુમેળ
Reduce, Reuse, Recycle – RRRને લક્ષ્યમાં રાખી કરાયેલું પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરનું નિર્માણ અને કાર્ય
13.25 લાખ રોપાઓ, વૃક્ષોના વાવેતરથી હવાને શુદ્ધ રાખવાની કવાયત, STPમાં ગંદા પાણીના ટેકનીકલી નિકાલની વ્યવસ્થા
પ્લાસ્ટિકની દરેક વસ્તુનું કાયદાકીય રીતે નિકાલ કરવાનું ઉત્તમ આયોજન
પ્લાસ્ટિક વેસ્ટમાંથી બાંકડા બની શકે, હાર્ડ કોંક્રીટ-મેટલનો ફરી ઉપયોગ કરી શકાય એ BAPSના સ્વયંસેવકોએ સાબિત કરી બતાવ્યું
ધૂળના કણો નગરના મુલાકાતીઓને પરેશાન ન કરે તે માટે એર ક્વોલીટી મોનીટરીંગ માટે 8 મશીનો અને એના ડેટાને આધારે ફોગર મશીનથી કામગીરી કરવામાં આવી હતી
સરકારના નિયમોનુસાર બાયો મેડિકલ વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ, સોલીડ વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ અને ફૂડ વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ મહોત્સવના આયોજકો માટે પ્રથમ પ્રાધાન્ય

નીતા લીંબાચીયા
16 જાન્યુઆરી, 2023:

રોમાંચ જગાડે તેવી પ્રગતિની દોડમાં મોટાભાગે પર્યાવરણ પરત્વેની લક્ષ્યતા ભુલાઈ જતી હોય છે. પરંતુ અમદાવાદ ખાતે નિર્માણ પામેલા પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગર જુદું તારી આવે છે. આ નગરમાં પ્રકૃતિ અને પર્યાવરણના જતનનું અનુકરણીય ઉદાહરણ પ્રસ્તુત થયું છે. સમગ્ર જીવન દરમ્યાન પર્યાવરણના સાચા મિત્ર બનીને પર્યાવરણનું જતન કરીને પ્રેરક ઉદાહરણ બની ગયેલા પ્રમુખસ્વામી મહારાજ લાખો લોકો માટે પર્યાવરણ પરત્વેની જાગરૂકતાના આદર્શ છે.
BAPS સંસ્થા આ માટે પહેલેથી જ જાગૃત છે. સંસ્થા દ્વારા નિર્મિત દિલ્હી-ગાંધીનગરના અક્ષરધામ, 1100 થી વધુ મંદિરોમાં લહેરાતી હરિયાળી એના ઉત્તમ ઉદાહરણ છે. પ્રમુખસ્વામી મહારાજ શતાબ્દી મહોત્સવ નિમિત્તે બનેલા 600 એકરના પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરમાં તેઓની પર્યાવરણ પરત્વેની ભાવનાને સંપૂર્ણ રીતે પાલન કરીને સંતો, સ્વયંસેવકોએ સાચા અર્થમાં તેઓને ભાવાંજલિ આપી છે.

અમદાવાદમાં યોજાયેલા પ્રમુખસ્વામી મહારાજ શતાબ્દી મહોત્સવની પ્રસ્તુતિઓ આયોજન, રજૂઆતો ખરેખર અકલ્પનીય છે. પરંતુ ખૂબ જ ઓછા લોકોને ખ્યાલ હશે કે પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરની રચના અને કાર્યમાં પ્રથમથી જ પર્યાવરણ પરત્વે ઝીણામાં ઝીણી બાબતનો ખ્યાલ રાખવામાં આવ્યો છે. લાખોની સંખ્યામાં જ્યાં માનવ સમુદાય એકત્ર થતો હોય ત્યાં કચરો થાય, વપરાયેલુ પાણી હોય અને કાર્બન ડાયોક્સાઇડ પણ ભારી માત્રામાં ઉત્પન્ન થવા પામે. પરંતુ, આ નગરમાં હવાને શુદ્ધ રાખવા માટે પગલાં લેવાયા છે, એટલું જ નહીં, વપરાશમાં આવતા પાણીને યોગ્ય રીતે નિકાલ કરવાની પણ વ્યવસ્થા કરવામાં આવી. નગરમાં વપરાઈને ફેંકાતી દરેક વસ્તુનો ફરીથી ઉપયોગ થાય, ઉપયોગમાં ન લઈ શકાય એવી વસ્તુઓનો યોગ્ય નિકાલ થાય એ માટેના તમામ પગલાઓ લેવાયાં હતાં.

સસ્ટેનેબલ પર્યાવરણ, ગ્રીન ઇકો ઝોન જેવી BAPS સંસ્થાની કાર્યપ્રણાલી વિશે વિગતે જાણીએ.
જૈવિક પર્યાવરણ, છોડ-વૃક્ષોનું વાવેતર – ગ્રીન બેલ્ટ:

• છોડ અને વૃક્ષોના આ વાવેતર પાછળ મુખ્ય ઉદ્દેશ પર્યાવરણની જાળવણી જ છે. પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરમાં વાવેતર કરાયેલ આ હરિયાળીને કારણે વાતાવરણમાંથી શોષાતા કાર્બન ડાયોક્સાઇડ અને ઉતપન્ન થતાં ઓક્સિજન અંગેની કેટલીક આંશિક માહિતી નીચે મુજબ છે.

કાર્બન ડાયોક્સાઇડના શોષણની વિગતો

ઉતપન્ન થતા ઓક્સિજનની વિગતો

• વપરાયેલા પાણીનો નિકાલ

પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરમાં મુખ્યત્વે રસોઇમાં વપરાયેલું, સંડાસ-બાથરૂમમાં વપરાયેલું પાણી વેસ્ટ વોટર તરીકે નિકળે છે. આ પાણીનો નિકાલ અમદાવાદ મહાનગર પાલિકાની ટીપી સ્કીમ અંતર્ગત આવતી ડ્રેનેજની લાઇનમાં નિકાલ કરવામાં આવે છે. સૌથી અગત્યની બાબત એ છે કે 600 એકરની આ નગર રચનામાં ક્યાંય પણ ખુલ્લામાં વપરાયેલું પાણી છોડવામાં આવતું નથી. પાણીનો યોગ્ય જગ્યાએ નિકાલ થાય તે માટે આખા નગરમાં ગટર લાઇનો બીછાવવામાં આવી છે.

• મળયુક્ત પાણી કે યુરીનયુક્ત પાણીની ગુણવત્તા સુધારવા માટે નિયત કરાયેલ પોઇન્ટ પર ગટરમાં બાયોક્લોન (BD)નું મિશ્રણ કરવામાં આવે છે. જેનો ફાયદો એ થાય છે કે, નગરના વિવિધ ટોયલેટ બ્લોક્સમાંથી નિકળેલ ગંદુ પાણી મુખ્ય ગટર સુધી પહોંચતા સામાન્ય પાણી બનવાની પ્રક્રિયામાંથી પસાર થઈ ચુક્યું હોય છે. 
• કચરાના નિકાલની વ્યવસ્થા

1. ઘરેલું કચરો અને અન્ય કચરો – અમદાવાદ મહાનગર પાલિકામાં જાય છે
2. ફૂડ વેસ્ટ – ભીનો, કોરો કચરો (એંઠવાડ, શાકભાજીની છાલ વિગેરે) – નગરમાં જ ખાતર બનાવવામાં આવે છે.
3. મેડિકલ વેસ્ટ – GPCB દ્વારા નિયત કરેલ એજન્સીને આપવામાં આવે છે.

અત્રે ઉલ્લેખનીય છે કે, પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરના 600 એકરમાંથી એકત્રિત કરવા અને એકત્રિત થયેલા કચરાને અલગ અલગ કરવા માટે ખાસ સ્વયંસેવકોની ટીમ ઉભી કરવામાં આવી છે. જે સ્વયંસેવકો તમામ પ્રકારના કચરાને અલગ અલગ કરીને નિયત કરેલ વ્યવસ્થા મુજબ નિકાલ કરે છે. આ ઉપરાંત સમગ્ર નગરમાં ભીનો અને સુકો કચરો પહેલાથી જ અલગ થાય તે માટે દરેક સ્થળે લીલા અને ભુરા રંગની કચરાપેટીઓ મુકવામાં આવેલ છે. અને મુલાકાતીઓ અને સ્વચ્છતા વિભાગને સ્વયંસેવકોને કચરાના નિકાલની સંપૂર્ણ જાણકારી ફ્લોચાર્ટ દ્વારા આપવામાં આવી હોવાથી પહેલાથી જ વર્ગીકૃત થઇને જ કચરો એકત્ર થતો હોય છે.

• પ્લાસ્ટિક વેસ્ટ મેનેજમેન્ટ

સાંપ્રત સમયમાં પર્યાવરણની જાળવણી ઇચ્છતી સમગ્ર દુનિયા માટે સૌથી ગંભીર વિષય પ્લાસ્ટિકના કચરાના નિકાલ માટેનો છે. આવામાં, પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરમાં પ્લાસ્ટિક વેસ્ટ મેનેજમેન્ટનો સંપૂર્ણ અભિગમ રાખવામાં આવ્યો છે. સરકારના નિમયોનુસાર આખા પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરમાં ક્યાંય પણ સીંગલ યુઝ્ડ પ્લાસ્ટિકનો ઉપયોગ ન થાય તેની તકેદારી રાખવામાં આવી છે. આ ઉપરાંત પ્લાસ્ટિક બોટલ ડિસ્પોઝલ મશીન પણ રાખવામાં આવ્યું છે. જેનાથી તેનો સુચારુ નિકાલ કરી શકાય.

• Reduce, Reuse, Recycle – RRRને લક્ષ્યમાં રાખી કરાયેલું પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરનું નિર્માણ અને કાર્ય પર્યાવરણવિદો અને અભ્યાસુ લોકો માટે અભ્યાસનો વિષય બની રહ્યો છે. અહીં     નીકળતા પ્લાસ્ટિક કચરાને અલગ તારવીને તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. પ્લાસ્ટિક કચરામાંથી બેસવા માટેના બાંકડા બનાવવા, યુઝ્ડ પ્લાસ્ટિક બોટલમાંથી કચરા પેટી બનાવવી અને વધેલા પ્લાસ્ટિક કચરાનો સરકારી ધારાધોરણ અનુસાર નિકાલ કરવાની કામગીરી કરવામાં આવી રહી છે.
• સિમેન્ટ અને મેટલનો ફરી ઉપયોગ કરવો

પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરમાં વપરેલ સિમેન્ટ અને મેટલનો ફરીથી ઉપયોગ કરવા માટે વિશેષ આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. વપરાયેલ સિમેન્ટ અને મેટલમાંથી બ્લોક વિગેરે વસ્તુઓને બનાવવામાં આવી રહી છે.

• ડસ્ટ મોનીટરીંગ સીસ્ટમ / એર મોનીટરીંગ સીસ્ટમ

600 એકરની વિશાળ ભૂમિમાં પથરાયેલા પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરમાં ધૂળની ડમરી ન ચડે, ધૂળના રજકણો મુલાકાતીઓને પરેશાન ન કરે તે માટે સવિશેષ ધ્યાન રાખવામાં આવ્યું છે. સંપૂર્ણ નગરને ડસ્ટ ફ્રી રાખવા માટે પેવર બ્લોક લગાવાયા છે. તો હવાની ગુણવત્તા ચકાસવા માટે નગરમાં કુલ 8 જેટલા એરમોનીટરીંગ બોટ (AQBot) મશીન લગાવાયા છે. સામાન્ય રીતે આ મશીન ઇન્ડસ્ટ્રીયલ વિસ્તારોમાં હવાની ગુણવત્તાની ચકાસણી કરવા લગાવાતા હોય છે. પરંતુ આ નગરમાં પણ હવામાં ધૂળના કણો સહિતની વિગતો મેળવવા આ મશીનો મુકાયા છે. જેનું સતત મોનીટરીંગ કરવામાં આવે છે અને એ મોનીટરીંગના આધારે નગરની ચોતરફના રસ્તાઓ પર ફોગર મશીન દ્વારા છંટકાવ કરીને હવામાં ફરતા ધૂળના કણોને શમાવવા માટે પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે.

• BAPS સંસ્થાના સંતો, સ્વયંસેવકો દ્વારા વિશેષ પ્રકારનું ફોગર મશીન બનાવાયું છે જે ટેમ્પો દ્વારા હરતુ ફરતું હોય છે. સામાન્ય રીતે નિયત કરાયેલા સમયે આ ફોગર મશીન નિયત સ્થળે જઇને ફોગીંગ કરે જ છે પરંતુ ઓનલાઇન મોનીટરીંગ દ્વારા જો કોઇ વિસ્તારમાં વધુ જરૂર હોય ત્યાં વિશેષ રીતે ફોગીંગ કરીને હવાની ગુણવત્તાને જાળવી રાખવામાં આવે છે.  

Reduce, Reuse, Recycle – RRRને લક્ષ્યમાં રાખી કરાયેલું પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરનું નિર્માણ અને કાર્ય પર્યાવરણવિદો અને અભ્યાસુ લોકો માટે અભ્યાસનો વિષય બની રહ્યો છે. અહીં નીકળતા પ્લાસ્ટિક કચરાને અલગ તારવીને તેનો ઉપયોગ કરવામાં આવી રહ્યો છે. પ્લાસ્ટિક કચરામાંથી બેસવા માટેના બાંકડા બનાવવા, યુઝ્ડ પ્લાસ્ટિક બોટલમાંથી કચરા પેટી બનાવવી અને વધેલા પ્લાસ્ટિક કચરાનો સરકારી ધારાધોરણ અનુસાર નિકાલ કરવાની કામગીરી કરવામાં આવી રહી છે.
સિમેન્ટ અને મેટલનો ફરી ઉપયોગ કરવો
પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરમાં વપરેલ સિમેન્ટ અને મેટલનો ફરીથી ઉપયોગ કરવા માટે વિશેષ આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. વપરાયેલ સિમેન્ટ અને મેટલમાંથી બ્લોક વિગેરે વસ્તુઓને બનાવવામાં આવી રહી છે.
ડસ્ટ મોનીટરીંગ સીસ્ટમ / એર મોનીટરીંગ સીસ્ટમ
600 એકરની વિશાળ ભૂમિમાં પથરાયેલા પ્રમુખસ્વામી મહારાજ નગરમાં ધૂળની ડમરી ન ચડે, ધૂળના રજકણો મુલાકાતીઓને પરેશાન ન કરે તે માટે સવિશેષ ધ્યાન રાખવામાં આવ્યું છે. સંપૂર્ણ નગરને ડસ્ટ ફ્રી રાખવા માટે પેવર બ્લોક લગાવાયા છે. તો હવાની ગુણવત્તા ચકાસવા માટે નગરમાં કુલ 8 જેટલા એરમોનીટરીંગ બોટ (AQBot) મશીન લગાવાયા છે. સામાન્ય રીતે આ મશીન ઇન્ડસ્ટ્રીયલ વિસ્તારોમાં હવાની ગુણવત્તાની ચકાસણી કરવા લગાવાતા હોય છે. પરંતુ આ નગરમાં પણ હવામાં ધૂળના કણો સહિતની વિગતો મેળવવા આ મશીનો મુકાયા છે. જેનું સતત મોનીટરીંગ કરવામાં આવે છે અને એ મોનીટરીંગના આધારે નગરની ચોતરફના રસ્તાઓ પર ફોગર મશીન દ્વારા છંટકાવ કરીને હવામાં ફરતા ધૂળના કણોને શમાવવા માટે પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે.
BAPS સંસ્થાના સંતો, સ્વયંસેવકો દ્વારા વિશેષ પ્રકારનું ફોગર મશીન બનાવાયું છે જે ટેમ્પો દ્વારા હરતુ ફરતું હોય છે. સામાન્ય રીતે નિયત કરાયેલા સમયે આ ફોગર મશીન નિયત સ્થળે જઇને ફોગીંગ કરે જ છે પરંતુ ઓનલાઇન મોનીટરીંગ દ્વારા જો કોઇ વિસ્તારમાં વધુ જરૂર હોય ત્યાં વિશેષ રીતે ફોગીંગ કરીને હવાની ગુણવત્તાને જાળવી રાખવામાં આવે છે.
#bharatmirror #bharatmirror21 #news #baps #reduce,reuse,rrrr #ahmedabad